عصب کشی یا درمان ریشه یکی از اصلی ترین روش های دندانپزشکی برای نجات دندان هایی است که به دلیل پوسیدگی عمیق، ضربه یا عفونت شدید دچار آسیب شده اند. در این روش، دندانپزشک پالپ دندان (بافت نرم داخل دندان که شامل اعصاب و رگ های خونی است) را تخلیه می کند، کانال ریشه را تمیز کرده و سپس آن را با مواد مخصوص پر می نماید. هدف اصلی عصب کشی جلوگیری از گسترش عفونت به بافت های اطراف و حفظ دندان در دهان است.
با وجود درصد موفقیت بالای این درمان، در برخی مواقع دندان پس از مدتی دوباره دچار مشکل می شود. این حالت می تواند به دلیل باقی ماندن باکتری، شکستگی ابزار، پرکردگی ناکامل یا پوسیدگی مجدد باشد. در چنین شرایطی، درمان مجدد ریشه یا ری تریتمنت انجام می گیرد که فرآیندی تخصصی تر از عصب کشی اولیه است و نیاز به مهارت و تجهیزات پیشرفته دارد.
تفاوت اصلی بین عصب کشی اولیه و درمان مجدد در این است که در ری تریتمنت، پزشک باید مواد پرکننده قبلی را خارج کند، کانال ها را مجدداً شناسایی و ضدعفونی نماید و هر گونه بافت آلوده یا باکتری باقی مانده را از بین ببرد. این کار به دلایل مختلفی ممکن است ضروری شود؛ از جمله عفونت های مزمن، ترمیم نامناسب قبلی، ایجاد کانال های جانبی یا ترک های میکروسکوپی در دندان.
در این مقاله به صورت جامع به تعریف، مراحل، مزایا، معایب، موارد نیاز، مراقبت های بعد از درمان و سوالات رایج در مورد عصب کشی و درمان مجدد ریشه می پردازیم.
این مقاله فقط برای آگاهی است و به هیچ عنوان جایگزین تشخیص یا درمان توسط دندانپزشک نمی باشد. در صورت بروز هر گونه درد یا علائم غیرطبیعی، حتماً به دندانپزشک متخصص درمان ریشه مراجعه کنید.
فهرست مطالب
- عصب کشی چیست و چه زمانی انجام می شود
- مراحل عصب کشی دندان
- درمان مجدد ریشه چیست و چرا لازم می شود
- تفاوت عصب کشی اولیه و درمان مجدد ریشه
- دلایل شکست یا نیاز به درمان مجدد
- مراحل درمان مجدد ریشه
- مزایا و معایب عصب کشی و ری تریتمنت (جدول مقایسه)
- مراقبت های بعد از عصب کشی و درمان مجدد
- پیشگیری از نیاز به درمان مجدد
- هزینه و مدت زمان درمان
- نتیجه گیری
- سوالات متداول
جدول مقایسه مزایا و معایب عصب کشی و درمان مجدد ریشه
| ویژگی ها | عصب کشی اولیه | درمان مجدد ریشه |
|---|---|---|
| هدف | حذف عفونت و حفظ دندان برای اولین بار | اصلاح یا تکرار درمان برای حذف عفونت باقی مانده |
| سختی کار | متوسط | بالا (نیاز به تجربه بیشتر) |
| درصد موفقیت | حدود 85 تا 95 درصد | حدود 60 تا 85 درصد |
| هزینه | کمتر از درمان مجدد | بیشتر به دلیل پیچیدگی |
| مدت زمان درمان | یک تا دو جلسه | دو تا سه جلسه یا بیشتر |
| نیاز به تجهیزات خاص | کمتر | بیشتر (میکروسکوپ، دستگاه روتاری پیشرفته) |
| خطر عوارض | کمتر | کمی بیشتر به دلیل دستکاری مجدد دندان |
عصب کشی چیست و چه زمانی انجام می شود
عصب کشی یا درمان ریشه زمانی انجام می شود که بافت پالپ دندان دچار التهاب یا عفونت غیرقابل برگشت شده باشد. این وضعیت معمولا به علت پوسیدگی عمیق، شکستگی یا ضربه به دندان، یا درمان های دندانی گسترده ایجاد می شود. اگر عفونت پالپ درمان نشود، می تواند به ریشه دندان و استخوان اطراف گسترش یابد و باعث آبسه، درد شدید و حتی از دست رفتن دندان شود.
نشانه های نیاز به عصب کشی شامل درد مداوم یا شبانه، حساسیت شدید به گرما یا سرما، تغییر رنگ دندان، تورم لثه و بروز جوش های کوچک چرکی روی لثه است. در این شرایط، دندانپزشک با بررسی بالینی و تصویربرداری رادیوگرافی، تصمیم به انجام درمان ریشه می گیرد.
مراحل عصب کشی دندان
درمان ریشه دندان معمولا در یک یا دو جلسه انجام می شود و مراحل آن شامل موارد زیر است:
- بی حسی موضعی برای از بین بردن درد.
- ایزولاسیون دندان با رابردم برای جلوگیری از ورود بزاق به محل درمان.
- ایجاد حفره دسترسی روی تاج دندان.
- خارج کردن پالپ آلوده و تمیز کردن کانال ها با فایل های دستی یا روتاری.
- شستشو با مواد ضدعفونی مانند هیپوکلریت سدیم.
- خشک کردن و پرکردن کانال ها با گوتاپرکا و سیلر.
- بازسازی تاج دندان با ترمیم یا روکش برای جلوگیری از شکستگی.
درمان مجدد ریشه چیست و چرا لازم می شود
درمان مجدد ریشه یا ری تریتمنت به معنای باز کردن و تکرار فرآیند عصب کشی است، زمانی که درمان قبلی به نتیجه مطلوب نرسیده یا مجدداً دچار عفونت شده است.
عوامل متعددی می توانند باعث نیاز به درمان مجدد شوند، مانند:
- باقی ماندن باکتری یا بافت آلوده در کانال ها
- عدم کشف یا درمان کانال های فرعی
- ترمیم ناقص یا نفوذ میکروب از طریق پرکردگی تاج
- شکستگی دندان یا ابزار داخل کانال
تفاوت عصب کشی اولیه و درمان مجدد ریشه
در نگاه اول ممکن است عصب کشی و درمان مجدد شبیه به هم به نظر برسند، اما از نظر فنی و تکنیکی تفاوت های مهمی دارند. عصب کشی اولیه معمولا ساده تر است زیرا کانال ها قبلا دستکاری نشده اند و باکتری ها در مرحله نخست حذف می شوند. در مقابل، درمان مجدد با چالش های بیشتری همراه است زیرا دندان قبلا پر شده، احتمال چسبندگی مواد پرکننده به دیواره کانال زیاد است و ممکن است کانال ها تنگ یا مسدود شده باشند.
همچنین در درمان مجدد نیاز به ابزار تخصصی مانند میکروسکوپ جراحی، فایل های اولتراسونیک و دستگاه های روتاری پیشرفته بیشتر است. مدت زمان درمان هم معمولا طولانی تر بوده و گاهی نیاز به چند جلسه و حتی ترکیب با درمان های جراحی مانند اپیکوکتومی دارد.
دلایل شکست یا نیاز به درمان مجدد
شکست درمان ریشه می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که شناخت آنها به پیشگیری کمک می کند. رایج ترین علل عبارتند از:
- ترمیم ناکامل: عدم پاکسازی کامل کانال ها در درمان اولیه.
- کانال های فرعی کشف نشده: برخی دندان ها دارای کانال های جانبی مخفی هستند.
- نفوذ مجدد باکتری: به دلیل پوسیدگی جدید یا شکست ترمیم تاج.
- ترک دندان یا شکستگی ریشه: می تواند باعث نفوذ میکروب شود.
- شکست ابزار: گیر کردن یا شکستن فایل ها داخل کانال.
- تکنیک نامناسب پرکردن کانال: که باعث باقی ماندن فضای خالی برای رشد باکتری می شود.
مراحل درمان مجدد ریشه
مراحل ری تریتمنت پیچیده تر از عصب کشی اولیه است و شامل موارد زیر می شود:
- تصویربرداری پیشرفته (رادیوگرافی دیجیتال یا CBCT) برای ارزیابی وضعیت کانال ها.
- باز کردن پرکردگی یا روکش قبلی.
- خارج کردن مواد پرکننده قبلی با ابزار مکانیکی یا شیمیایی.
- شناسایی و پاکسازی همه کانال ها با میکروسکوپ و فایل های دقیق.
- شستشو و ضدعفونی کامل با محلول های قوی.
- خشک کردن و پرکردن مجدد کانال ها با گوتاپرکای جدید.
- بستن دائمی تاج دندان با ترمیم یا روکش مقاوم.
مزایا و معایب عصب کشی و ری تریتمنت
همانطور که در جدول قبلی دیدیم، هر دو روش مزایا و محدودیت هایی دارند.
مزایا: حفظ دندان طبیعی، جلوگیری از کشیدن دندان، توقف عفونت، حفظ عملکرد جویدن.
معایب: احتمال شکست، هزینه بالا، زمانبر بودن، نیاز به ابزار تخصصی، امکان بروز حساسیت یا درد موقت.
مراقبت های بعد از عصب کشی و درمان مجدد
پس از انجام درمان، رعایت نکات زیر اهمیت زیادی دارد:
- پرهیز از جویدن روی دندان درمان شده تا زمان تکمیل ترمیم تاج.
- مصرف داروهای تجویز شده توسط دندانپزشک.
- رعایت دقیق بهداشت دهان و استفاده از نخ دندان.
- مراجعه به ویزیت پیگیری برای بررسی وضعیت ریشه.
- در صورت بروز درد شدید، تورم یا تب، اطلاع سریع به پزشک.
پیشگیری از نیاز به درمان مجدد
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای جلوگیری از نیاز به ری تریتمنت:
- درمان های اولیه را نزد متخصص درمان ریشه انجام دهید.
- از وارد شدن ضربه به دندان ها جلوگیری کنید.
- ترمیم های آسیب دیده را به موقع تعویض کنید.
- پلاک های میکروبی را با مسواک و نخ دندان حذف کنید.
- معاینات دوره ای دندانپزشکی را جدی بگیرید.
برای اطلاع از عوارض عصب کشی این مقاله را هم مطالعه نمایید: عوارض عصب کشی دندان
هزینه و مدت زمان درمان
هزینه عصب کشی و درمان مجدد بسته به تعداد کانال ها، پیچیدگی درمان، نوع تجهیزات و تخصص پزشک متفاوت است. در ایران، هزینه درمان مجدد معمولا بین 1.5 تا 3 برابر عصب کشی اولیه است. مدت زمان درمان اولیه غالبا یک یا دو جلسه است، اما درمان مجدد ممکن است تا سه جلسه یا بیشتر طول بکشد.
عصب کشی و درمان مجدد ریشه هر دو از روش های بسیار مهم برای حفظ دندان طبیعی هستند. اگرچه درمان اولیه در اکثر موارد موفق است، اما گاهی به دلایل مختلف نیاز به درمان مجدد وجود دارد. آگاهی از علائم هشدار و انتخاب متخصص باتجربه می تواند موفقیت را به حداکثر برساند و احتمال کشیدن دندان را کاهش دهد. مراقبت صحیح پس از درمان و پیشگیری از پوسیدگی های جدید مهم ترین گام برای جلوگیری از نیاز به درمان مجدد در آینده است.
سوالات متداول
1. آیا درمان مجدد ریشه دردناک تر از عصب کشی اولیه است؟
خیر، هر دو روش با بی حسی موضعی انجام می شوند و درد حین درمان وجود ندارد، اما پس از درمان ممکن است کمی حساسیت یا درد موقت تجربه شود.
2. آیا همیشه می توان دندان عصب کشی شده را درمان مجدد کرد؟
خیر، در مواردی که ترک عمودی یا تخریب شدید ریشه وجود دارد، درمان مجدد غیرممکن یا بی نتیجه است و کشیدن دندان توصیه می شود.
3. بعد از درمان مجدد، عمر دندان چقدر خواهد بود؟
با مراقبت مناسب و ترمیم مقاوم، دندان می تواند سال ها سالم بماند، اما طول عمر آن به بهداشت دهان و شرایط کلی دهان بستگی دارد.
منابع
- American Association of Endodontists. What is Endodontic Retreatment?
- Ng YL, Mann V, Gulabivala K. Outcome of secondary root canal treatment: a systematic review of the literature. Int Endod J. 2011;44(8):621-649.
- European Society of Endodontology. Quality guidelines for endodontic treatment. Int Endod J. 2019;52(5):633-642.
