بسیاری از افراد زمانی که دچار درد دندان یا فک میشوند، تصور میکنند مشکل فقط محدود به دهان است و با یک درمان ساده دندانپزشکی برطرف میشود. در حالی که از نگاه پزشکی، دهان و فک بخشی از یک سیستم بزرگتر به نام سیستم اسکلتی-عضلانی هستند و ارتباط نزدیکی با گردن، شانهها و حتی ستون فقرات دارند. به همین دلیل، در برخی موارد دردهای فک و دندان میتوانند زمینهساز مشکلات گردنی شوند یا برعکس، اختلالات گردن باعث تشدید دردهای فک و صورت گردند.
ساختار فک و ارتباط آن با گردن
مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ) یکی از پیچیدهترین مفاصل بدن است که حرکات باز و بسته شدن دهان، صحبت کردن و جویدن را ممکن میسازد. این مفصل بهصورت مستقیم با عضلات صورت، جمجمه و گردن در ارتباط است. هرگونه اختلال در عملکرد این مفصل، مانند قفل شدن فک، صدا دادن مفصل یا درد هنگام جویدن، میتواند باعث تنش عضلانی در ناحیه گردن شود.
از سوی دیگر، اگر عضلات گردن به دلیل وضعیت بدنی نامناسب یا نشستنهای طولانیمدت دچار اسپاسم باشند، این فشار میتواند به عضلات فک منتقل شده و دردهای مبهم یا تیرکشنده در ناحیه صورت ایجاد کند. به همین دلیل است که برخی بیماران با وجود درمانهای مکرر دندانپزشکی، همچنان از درد فک یا صورت شکایت دارند.
نقش ناهنجاریهای دندانی در دردهای گردن
ناهنجاریهای دندانی مانند نامرتبی دندانها، بایت نادرست یا از دست دادن یک یا چند دندان، باعث تغییر الگوی جویدن میشوند. این تغییر بهظاهر ساده، به مرور زمان تعادل عضلات فک و گردن را بر هم میزند. بدن برای جبران این عدم تعادل، فشار بیشتری به یک سمت گردن وارد میکند و همین موضوع میتواند باعث دردهای مزمن گردنی، شانهای و حتی سردرد شود.
در چنین شرایطی، تشخیص دقیق علت درد اهمیت زیادی دارد. گاهی مشکل اصلی نه در خود دندان، بلکه در نحوه هماهنگی فک و گردن است و نیاز به بررسی همزمان توسط دندانپزشک و پزشک متخصص ستون فقرات دارد.
دنداندرد و تأثیر آن بر وضعیت بدن
وقتی فرد دچار دنداندرد شدید میشود، بهصورت ناخودآگاه سعی میکند فشار کمتری روی ناحیه دردناک وارد کند. این موضوع باعث تغییر وضعیت سر و گردن هنگام غذا خوردن یا حتی در حالت استراحت میشود. اگر این وضعیت برای مدت طولانی ادامه پیدا کند، میتواند باعث تغییر راستای طبیعی ستون فقرات گردنی شود.
این تغییر راستا در برخی افراد منجر به دردهای مزمن گردن، کاهش دامنه حرکتی و احساس خشکی در ناحیه شانهها میشود. به همین دلیل است که درمان بهموقع پوسیدگیها، عفونتهای دندانی و مشکلات فک، نقش مهمی در پیشگیری از دردهای اسکلتی-عضلانی دارد.
اختلالات گردن و تأثیر آنها بر فک
همانطور که مشکلات فک میتوانند باعث درد گردن شوند، عکس این موضوع نیز کاملاً صادق است. دیسک گردن، آرتروز مهرههای گردنی یا گرفتگیهای شدید عضلانی میتوانند باعث انتشار درد به ناحیه فک، گوش و حتی دندانها شوند. در این شرایط، بیمار ممکن است تصور کند دچار دنداندرد شده، در حالی که منشأ درد در گردن قرار دارد.
در چنین مواردی، مراجعه به یک متخصص گردن در شیراز میتواند به تشخیص دقیق منشأ درد کمک کند و از درمانهای غیرضروری دندانپزشکی جلوگیری شود.
اهمیت نگاه جامع به سلامت دهان و ستون فقرات
یکی از مهمترین اصول پزشکی مدرن، نگاه جامع به بدن است. دهان، فک، گردن و ستون فقرات بهصورت زنجیرهای به هم متصل هستند و اختلال در هر بخش میتواند سایر قسمتها را تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل، همکاری بین دندانپزشکان و متخصصان طب فیزیکی و ستون فقرات، نقش مهمی در درمان موفق بیماران دارد.
در سایتهای تخصصی دندانپزشکی، بارها به این نکته اشاره شده که بسیاری از دردهای مزمن فک، تنها با درمان دندانی برطرف نمیشوند و نیاز به بررسی دقیق وضعیت گردن و عضلات اطراف دارند. این موضوع بهخصوص در افرادی که سبک زندگی کمتحرک دارند یا ساعات زیادی پشت میز مینشینند، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
راهکارهایی برای پیشگیری از دردهای فک و گردن
- انجام معاینات منظم دندانپزشکی برای تشخیص زودهنگام مشکلات فک و دندان
- اصلاح وضعیت نشستن و کار کردن، بهویژه هنگام استفاده طولانی از موبایل و کامپیوتر
- توجه به دردهای مزمن و عدم نادیده گرفتن علائم مداوم
- مشاوره همزمان با دندانپزشک و پزشک متخصص در صورت وجود دردهای ترکیبی فک و گردن
جمعبندی
دردهای فک و دندان همیشه محدود به دهان نیستند و در بسیاری از موارد با مشکلات گردن و ستون فقرات ارتباط مستقیم دارند. شناخت این ارتباط به بیماران کمک میکند تا مسیر درمان صحیحتری را انتخاب کنند و از مزمن شدن درد جلوگیری شود. توجه به سلامت دهان، در کنار بررسی وضعیت گردن و ستون فقرات، میتواند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی و کاهش دردهای مزمن داشته باشد.