شناخت آناتومی دندان + بررسی انواع دندان و نحوه رشد دندان‌های دائمی و شیری

آنچه در این مقاله می‌خوانید پایه‌ای ترین مفاهیم در مورد دندان و دندانپزشکی است. شناخت آناتومی دندان ها، اجزای سازنده و عملکرد آن‌ها، می‌تواند درک درستی از فرآیندهای دندانپزشکی به ما بدهد. و از همه مهم‌تر در نحوه مراقبت از دهان و دندان نیز به ما کمک زیادی می‌کند. در این مقاله با ساختار و آناتومی دندان به زبان ساده، انواع دندان ها و عملکردشان، و همچنین معرفی دندان های شیری و دائمی و ترتیب رویش آن‌ها آشنا خواهید شد.

---

فهرست مطالب

• آشنایی با ساختار و آناتومی دندان
• آشنایی با انواع دندان
• معرفی حقایقی درباره دندان های شیری کودکان
• علائم پوسیدگی دندان چیست؟
• سخن پایانی و سوالات متداول

---

آشنایی با ساختار و آناتومی دندان

یکی از مهم ترین قسمت ها در ساختار آناتومی دندان ریشه می باشد که در واقع بخشی از دندان است که درون استخوان فک قرار گرفته است و باعث ثابت ماندن دندان در سر جای خود می شود.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله عکس OPG دندان چیست را بخوانید. ریشه دندان خود از چندین قسمت مختلف تشکیل شده است.

مینا (Enamel)

مینای دندان سخت‌ترین بافت بدن انسان است. این بافت سفید رنگ است و عاج دندان یا همان دنتین را احاطه کرده است. از آنجا که هیچ سلول زنده‌ای در داخل مینای دندان وجود ندارد، این لایه نمی‌تواند آسیب ناشی از پوسیدگی یا ساییدگی دندان‌ها را خودش و به صورت خود به خود برطرف کند. در نتیجه آسیب‌های وارده به مینای دندان تنها با کمک دندانپزشک (و به شکل تخصصی توسط متخصص ترمیمی و زیبایی دندان) برطرف یا ترمیم می‌شود.

آناتومی – تاج آناتومیکال دندان (Anatomical Crown)

تاج آناتومیکال تنها بخش قابل مشاهده دندان انسان است که از لثه‌ها بیرون آمده و توسط مینای دندان احاطه شده است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله فرق دندانساز با دندانپزشک را بخوانید. زمانی که تاج دندان به شکل جدی آسیب می‌بیند و نیاز به ترمیم گسترده دارد، از روکش دندان که کاملا از نظر ظاهری مشابه تاج دندان طبیعی انسان است برای ترمیم و بازسازی آن استفاده می‌شود.

لثه (Gum یا Gingiva)

لثه نوعی بافت نرم و تقریبا صورتی رنگ است که ریشه‌های دندان را احاطه کرده و از آن‌ها محافظت می‌کند. این بافت همچنین دندان‌هایی که هنوز در نیامده‌اند را محافظت می‌کند.

آناتومی – اتاقک پالپ (Pulp Chamber)

پالپ چمبر یا اتاقک پالپ یک حفره وسیع در قسمت مرکزی (در داخل ) تاج آناتومیکی است و اندازه آن بزرگتر از حفره پالپ ریشه (کانال ریشه دندان) است. پالپ، بافت نرم دندان است که حاوی اعصاب، رگ‌های خونی و بافت همبند است.

گردن یا طوق دندان (Neck)

گردن دندان ناحیه‌ای از دندان است که در آن تاج آناتومیک به ریشه دندان می‌رسد (یا متصل می‌شود).

آناتومی – عاج (Dentin)

عاج یا دنتین یک لایه بین مینای دندان و سمنتوم است و شامل تعداد زیادی لوله‌های کوچک توخالی کانال مانند است. زمانی که لایه محافظ عاج یعنی مینا آسیب می‌بیند و یا اصطلاحا با تحلیل مینای دندان روبرو می‌شویم، علاوه بر احتمال ایجاد حساسیت دندان، روند سایش و تحلیل دندان به شدت افزایش می‌یابد.

آناتومی – استخوان فک یا بخش آلوئولار استخوان فک (Alveolar Bone)

استخوان الوئولار به بخشی از استخوان فک گفته می‌شود که ریشه دندان‌ها را احاطه کرده است.

آناتومی – کانال ریشه دندان (Root Canal)

پالپ نه تنها در داخل تاج دندان، که در داخل ریشه دندان نیز وجود دارد. به مسیر باریک داخل ریشه دندان که حاوی پالپ دندان است کانال ریشه گفته می‌شود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله علل ایجاد حساسیت های دندان را بخوانید.

سمنتوم (Cementum)

سمنتوم یک بافت همبند سخت است که ریشه دندان را احاطه کرده و به لیگامان پریودنتال متصل می‌شود.

لیگامان پریودنتال (Periodontal Ligament)

لیگامان پریودنتال بافتی است که از الیافِ بافتِ همبندِ کلاژنی ساخته شده و ریشه دندان را در جای خود ثابت نگه می‌دارد. در واقع دلیل اصلی اتصال دندان به ساکِت دندانی (محل قرارگیری ریشه دندان در استخوان فک) همین لیگامان‌ها هستند.

شیار لثه‌ای (Gingival sulcus)

شیار لثه به فاصله یا فضای خالی و اندک بین دندان و لثه گفته می‌شود. حتی افرادی که دندان‌های سالمی دارند عموماً این فاصله را دارند. عمق شیار لثه معمولا 1 تا 2 میلی متر است. وقتی این فضا به دلیل التهاب لثه عمیق‌تر می شود، به آن پاکِت پریودنتال یا پاکِت لثه می‌گویند.

آشنایی با انواع دندان

• دندان‌های پیشین: به چهار آناتومی دندان میانی فک بالا و پایین دندان‌های پیشین یا ثنایا می‌گویند. با کمک این دندان‌ها غذا را می‌گیریم، تکه تکه کرده و می‌بریم. این دندان‌ها دارای لبه تیزی بوده و سطح مقطع در این دندان‌ها عرض زیادی دارد و باریک است.
• دندان نیش: این دندان که دندان نوک تیز نامیده می‌شود در هر یک از دو طرف دندان‌های پیشین وجود داشته و برای نگه داشتن و بریدن مواد غذایی استفاده می‌شوند.

• دندان آسیای کوچک: به این دندان‌ها پرمولر نیز گفته می‌شود و دو عدد هستند و به کمک برآمدگی‌هایی که بر روی آنها وجود دارد برای خرد کردن و بریدن مواد غذایی استفاده می‌شوند.
• دندان‌های مولار یا آسیای بزرگ: این دندان‌ها دارای سطحی صاف و وسیع هستند که در عقب دهان قرار دارند. از این دندان‌ها برای له کردن، جویدن و ساییدن مواد غذایی استفاده می‌شوند.
• دندان عقل: این دندان‌ها 4 تا هستند و به آنها دندان آسیای سوم نیز می‌گویند. این دندان‌ها از 18 سالگی به بعد در‌ می‌آیند و غالبا کشیده می‌شوند.

دندان های شیری: درآمدن اولین دندا‌ن‌ها، تا زمان افتادن آخرین دندان

در انسان دو دسته دندان وجود دارد. که هر کدام در یک دوره سنی رشد می‌کنند. به اولین دندان‌های انسان که در سن حدود 6 ماهگی رشد کرده و در می‌آیند و در حدود 7 تا 12 سالگی نیز در قوس فکی وجود دارند، دندان شیری گفته می‌شود. این دندان‌ها 20 عدد هستند که 10 عدد از آن‌ها در فک بالا و 10 عدد دیگر در فک پایین قرار دارند.

به طور معمول، دو دندانی که زودتر از همه در می‌آیند دندان‌های پیش مرکزی در فک پایین هستند. به طور ساده‌تر دو دندان جلویی در مرکز فک پایین زودتر در می‌آیند و پس از آن 4 دندان جلویی فک بالا رویش می‌یابند.بعد از این، سایر دندان‌ها به آرامی شروع به بیرون آمدن از لثه می‌کنند. دندان‌های در آمده معمولاً به صورت جفتی (در هر فک) از دو طرف در می‌آیند. مجموعه کامل دندان های شیری از سن 2 تا 3 سالگی تا زمان 6 تا 7 سالگی در دهان حضور دارند.

شناخت آناتومی دندان و همچنین نحوه و زمان رویش یا افتادن دندان های شیری میتواند به والدین کمک کند تا بهتر از دندان های دلبندان خود مراقبت کنند.

معرفی حقایقی درباره دندان های شیری کودکان

• یک قانون در خصوص در آمدن دندان های شیری کودکان وجود دارد و آن قانون این است که تقریبا در طول هر 6 ماه 4 دندان شیری رشد می‌کنند.
• دختربچه‌ها زودتر از پسربچه ها دندان در می‌آروند
• دندان های فک پایین معمولا زودتر از دندان های فک بالا در می آیند.
• دندان های طرفی به صورت جفت رشد می‌کنند.
• اندازه دندان های شیری کوچکتر از دندان های دائمی است و رنگ آن ها سفیدتر است.
• تا سن 2 یا 3 سالگی تمام دندان های شیری کودک باید در آمده باشند.
• بین سنین 6 تا 12 سالگی ، مخلوطی از دندان های شیری و دندان های دائمی در دهان حضور دارند.

دندان های دائمی: تعداد، نحوه و ترتیب در آمدن آن‍‌ها

اگر نگاهی به تصویر زیر بیندازید، متوجه می‌شوید که دندان های دائمی به همان روش و ترتیبی که دندان های شیری در آمده‌اند رشد می‌کنند. ابتدا دندان‌های پیش پایین، سپس دندان‌های پیش بالا و سپس نیش، پره مولر و در نهایت آسیاب‌های بزرگ به صورت جفتی در خواهند آمد. با رشد دندان های دائمی، به دندان های شیری فشار وارد شده و بعد از لق شدن می‌افتند.

علائم پوسیدگی دندان چیست؟

پس از شناخت آناتومی بدن خوب است به سراغ پوسیدگی ان سفید های کوچک و علائم پوسیدگی در آن ها برویم. با چنین ساختار پیچیده ای هرگز دندان های دست ساز و جایگزین انسان، نمی توانند عملکردی در این سطح داشته باشند.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله  مراحل پر کردن دندان را بخوانید. بنابراین فراموش نکنید که در بهترین حالت مراقبت و بهداست دنهان و دندان باشید.

علائم پوسیدگی دندان به‌شدت پوسیدگی بستگی دارد.  این علایم شامل موارد زیر هستند:

• حساسیت دندان
• دندان درد
• سوراخ قابل رویت در دندان‌ها
• لکه‌های سفید یا سیاه روی دندان
• علل پوسیدگی دندان
• پلاک دندان، ماده‌ی چسبنده‌ای است که روی دندان‌ها قرار می‌گیرد و باعث ایجاد پوسیدگی می‌شود.  پلاک دندان ترکیبی از موارد زیر است:
• باکتری
• بزاق دهان
• اسید
• ذرات غذا

همه‌ی افراد باکتری‌هایی در دهان خود دارند. بعد از خوردن یا نوشیدن مواد غذایی دارای قند ، باکتری‌های موجود در دهان شما قند را به اسید تبدیل می‌کنند. در این شرایط، پلاک‌ها شروع به شکل‌گیری روی دندان می‌کنند.  به همین دلیل، استفاده از مسواک پس از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین اهمیت بسیاری دارد.

سخن پایانی

در این محتوا با سختار و آناتومی دندان آشنا شدیم. فهمیدیم ساختار دندان ها از سه بخش؛ ریشه، گردن و تاج تشکیل شده اند، هر کدام از این قسمت ها خود به بخش های مختلفی تقسیم بندی شده و همه اجزا در کنار هم باعث تشکیل ساختار دندان ها می‌شود. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول